انواع دانه قهوه: تفاوت‌های عربیکا، روبوستا، لیبریکا و اکسلسا

قهوه بیش از یک نوشیدنی ساده است؛ هر فنجان قهوه داستانی از سرزمین‌های دوردست، دست‌های پرتلاش کشاورزان، هنر برشته‌کاران و تفاوت دانه های قهوه را روایت می‌کند. این نوشیدنی محبوب که قرن‌هاست همراه صبحانه، گفتگوهای دوستانه و لحظات تنهایی ماست، از دانه‌های کوچکی به دست می‌آید که هر کدام شخصیت و هویت خاص خود را دارند و تفاوت دانه های قهوه نقش مهمی در شکل‌گیری طعم و تجربه نهایی آن ایفا می‌کند.

امروزه در سراسر جهان، چهار نوع اصلی دانه قهوه کشت می‌شود که هر کدام طعم، عطر و داستان خاص خود را دارند. در این مطلب، به دنیای شگفت‌انگیز انواع دانه قهوه سفر می‌کنیم و با تفاوت دانه های قهوه آشنا می شویم. از ارتفاعات اتیوپی، جایی که عربیکا اولین بار کشف شد، تا مزارع وسیع ویتنام که روبوستا در آن‌ها می‌روید، و از جنگل‌های بارانی لیبریا تا کشتزارهای جنوب شرق آسیا که خاستگاه اکسلسا هستند.

با درک تفاوت‌های این دانه‌ها، نه تنها می‌توانید انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشید، بلکه داستان پشت هر فنجان قهوه را هم بهتر خواهید فهمید.

عربیکا: پادشاه دنیای قهوه

عربیکا که از گیاه Coffea arabica به دست می‌آید، حدود ۷۰ درصد تولید جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد. این دانه‌ها در ارتفاعات ۸۰۰ تا ۲۰۰۰ متری از سطح دریا رشد می‌کنند و برای رسیدن به بهترین کیفیت، به آب و هوای معتدل و بارندگی منظم نیاز دارند. طعم عربیکا با نت‌های میوه‌ای و گل‌دار شناخته می‌شود.

این نوع قهوه حدود ۱.۵ درصد کافئین دارد و اسیدیته متعادل آن باعث شده تا طرفداران زیادی در سراسر دنیا پیدا کند. شرکت پرتو پدیده، از فعالان صنعت پخش قهوه در ایران، عربیکای با کیفیت را یکی از پرفروش‌ترین محصولات خود معرفی می‌کند.

روبوستا: قدرت نهفته در هر دانه

طعم روبوستا تلخ‌تر و قوی‌تر از عربیکا است و نت‌های چوبی و زمینی دارد. در تولید قهوه فوری و اسپرسو کاربرد زیادی دارد، چون کرمای غلیظی تولید می‌کند. این نوع دانه قهوه معمولاً در ویتنام، برزیل و اندونزی کشت می‌شود و به دلیل سازگاری بالا با شرایط مختلف آب و هوایی، هزینه تولید کمتری نسبت به عربیکا دارد.

کشاورزان روبوستا می‌توانند محصول بیشتری برداشت کنند چون این گیاه سریع‌تر رشد می‌کند و به مراقبت کمتری نیاز دارد. میزان کافئین بالای روبوستا به طور طبیعی از گیاه در برابر آفات محافظت می‌کند. به همین دلیل استفاده از سموم دفع آفات در مزارع روبوستا بسیار کمتر است.

لیبریکا: میراث قهوه آفریقا

دانه‌های لیبریکا که فقط ۲ درصد تولید جهانی قهوه را شامل می‌شوند، اولین بار در غرب آفریقا کشف شدند. این نوع قهوه در اواخر قرن نوزدهم، زمانی که بیماری زنگ قهوه بیشتر مزارع عربیکا را از بین برد، اهمیت زیادی پیدا کرد. تفاوت دانه های قهوه لیبریکا در مقایسه با انواع دیگر قهوه ها این است که از عربیکا و روبوستا بزرگ‌تر هستند و عطر منحصری دارند که ترکیبی از رایحه‌های گل، میوه و چوب است.

امروزه بیشتر محصول لیبریکا در فیلیپین، مالزی و برخی کشورهای غرب آفریقا تولید می‌شود. این نوع قهوه به دلیل کمیاب بودن و طعم خاصش، طرفداران خاص خودش را دارد.

برخی کارشناسان معتقدند قهوه لیبریکا در آینده می‌تواند جایگزین خوبی برای عربیکا باشد، به خصوص با توجه به تغییرات اقلیمی و مقاومت بیشتر این گونه به گرما.

با بررسی تفاوت دانه‌های قهوه، لیبریکا جایگاه ویژه‌ای دارد؛ دانه‌ای کمیاب با عطر منحصربه‌فرد و ظاهری بزرگ‌تر از عربیکا و روبوستا که نه‌تنها داستانی تاریخی پشت خود دارد، بلکه امروز هم به‌عنوان گزینه‌ای مقاوم و آینده‌دار در برابر تغییرات اقلیمی شناخته می‌شود.

اکسلسا: طعمی که باید کشف شود

اکسلسا که زیرگونه‌ای از خانواده لیبریکا محسوب می‌شود، در سال ۱۹۰۳ در آفریقای مرکزی کشف شد. این دانه‌های قهوه امروزه بیشتر در جنوب شرق آسیا پرورش می‌یابند. اکسلسا برخلاف دیگر انواع قهوه، به صورت درخت رشد می‌کند و ارتفاع آن گاهی به بیش از ۲۰ متر می‌رسد. طعم این قهوه ترکیبی جالب از نت‌های میوه‌ای و ترش است.

تفاوت دانه های قهوه اکسلسا این است که کشت و برداشت آن دشوارتر از سایر انواع قهوه است و به همین دلیل در حجم کمتری تولید می‌شود. با این حال، برخی از بهترین ترکیب‌های قهوه در دنیا از اکسلسا استفاده می‌کنند چون این دانه‌ها می‌توانند عمق و پیچیدگی خاصی به طعم نهایی قهوه اضافه کنند. میزان کافئین اکسلسا از عربیکا کمتر است.

تفاوت‌های کلیدی در کشت و تولید

شرایط کشت قهوه برای هر نوع دانه کاملاً متفاوت است.. عربیکا در ارتفاعات بالا و در هوای خنک و مرطوب بهترین رشد را دارد. این گیاه به مراقبت دائمی نیاز دارد و حساسیت زیادی به تغییرات دما و رطوبت نشان می‌دهد. کشاورزان باید دقت زیادی در انتخاب زمان برداشت داشته باشند تا دانه‌ها در زمان مناسب چیده شوند.

برزیل، کلمبیا و اتیوپی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان عربیکا در دنیا هستند. روبوستا سازگاری بیشتری با شرایط مختلف دارد و می‌تواند در ارتفاعات پایین‌تر هم رشد کند. این گیاه در برابر آفات مقاوم است و نیاز کمتری به سمپاشی دارد.

ویتنام بزرگترین تولیدکننده روبوستا در دنیاست و پس از آن برزیل و اندونزی قرار دارند. لیبریکا و اکسلسا معمولاً در مناطق گرمسیری جنوب شرق آسیا کشت می‌شوند و به دلیل شرایط خاص رشد، تولید محدودتری دارند.

راهنمای انتخاب دانه قهوه مناسب

انتخاب دانه قهوه به سلیقه شخصی و نوع مصرف بستگی دارد. اگر دنبال قهوه‌ای با طعم متعادل و عطر دلپذیر هستید، عربیکا بهترین انتخاب است. این نوع قهوه برای روش‌های مختلف دم کردن مثل قهوه ترک، فرنچ پرس و کمکس مناسب است.

اگر قهوه قوی و پرکافئین می‌خواهید، روبوستا می‌تواند گزینه خوبی باشد. روبوستا به خصوص برای تهیه اسپرسو عالی است چون کرمای غلیظی تولید می‌کند. در تفاوت دانه های قهوه، لیبریکا و اکسلسا بیشتر برای علاقه‌مندان حرفه‌ای قهوه جذاب هستند. این دو نوع قهوه طعم‌های پیچیده و متفاوتی دارند و معمولاً در ترکیب با سایر دانه‌ها استفاده می‌شوند.

برای شروع بهتر است از عربیکا یا ترکیب عربیکا و روبوستا استفاده کنید تا کم کم با طعم‌های مختلف قهوه آشنا شوید.

نگهداری صحیح از دانه‌های قهوه

نگهداری درست از دانه‌های قهوه نقش مهمی در حفظ کیفیت و عطر آن‌ها دارد. دانه‌های قهوه را باید در ظرف‌های دربسته و دور از نور، رطوبت و گرما نگهداری کرد. دمای مناسب برای نگهداری قهوه بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد است. هرگز دانه‌های قهوه را در یخچال یا فریزر نگذارید چون رطوبت می‌تواند به آن‌ها آسیب برساند.

سعی کنید دانه‌های قهوه را به مقدار مصرف دو تا سه هفته خریداری کنید. قهوه تازه برشته شده بهترین طعم و عطر را دارد. از خرید مقدار زیاد قهوه و نگهداری طولانی مدت آن خودداری کنید. برای آسیاب کردن هم بهتر است هر بار فقط به اندازه مصرف همان روز دانه‌ها را آسیاب کنید تا عطر و طعم قهوه حفظ شود.

جمع‌بندی

دنیای قهوه پر از تنوع و پیچیدگی است. هر نوع دانه قهوه ویژگی‌های خاص خودش را دارد و برای مصارف خاصی مناسب است. عربیکا با طعم متعادل و عطر دلپذیرش همچنان محبوب‌ترین نوع قهوه در دنیاست. روبوستا برای کسانی که قهوه قوی می‌پسندند انتخاب خوبی است. لیبریکا و اکسلسا هم تجربه‌های متفاوتی از نوشیدن قهوه را امکان‌پذیر می‌کنند.

شناخت درست انواع و تفاوت دانه های قهوه به شما کمک می‌کند انتخاب بهتری داشته باشید. فراموش نکنید که نگهداری صحیح از دانه‌های قهوه هم به اندازه انتخاب درست آن‌ها اهمیت دارد. با رعایت اصول درست نگهداری و دم کردن قهوه می‌توانید از نوشیدن آن لذت بیشتری ببرید.