قهوه و پیشگیری از بیماری‌ها: شواهد علمی چه می‌گویند؟
صدای قل‌قل قهوه‌جوش و عطر دلپذیر قهوه تازه دم، صبح بسیاری از ما را شروع می‌کند. این نوشیدنی محبوب که قرن‌هاست همراه انسان بوده، امروز جایگاه ویژه‌ای در پژوهش‌های علمی پیدا کرده است. دانشمندان با بررسی دقیق ترکیبات قهوه، به نتایج شگفت‌انگیزی درباره تأثیر آن بر سلامت انسان و نقش قهوه در پیشگیری از بیماری‌ها دست یافته‌اند.
دانه قهوه حاوی بیش از 1000 ترکیب شیمیایی متفاوت است که هر کدام نقش خاصی در بدن ما بازی می‌کند. کافئین، پلی‌فنول‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها مهم‌ترین این ترکیبات هستند. شرکت پرتو پدیده، با درک اهمیت این موضوع، همواره در تلاش است تا با عرضه قهوه‌های با کیفیت، زمینه بهره‌مندی مشتریان از این مزایای سلامتی را فراهم کند.
نقش قهوه در پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی
پژوهش جدید منتشر شده در مجله European Heart Journal در سال 2025 نشان می‌دهد مصرف قهوه در ساعات صبح می‌تواند خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی را تا 31 درصد کاهش دهد. این مطالعه که روی 40 هزار نفر انجام شده، اثبات کرده نوشیدن 2 تا 3 فنجان قهوه در صبح، بهترین تأثیر را بر سلامت قلب دارد.
محققان دریافته‌اند نوشیدن قهوه با کاهش التهاب در رگ‌های خونی و بهبود عملکرد رگ‌ها، از قلب محافظت می‌کند. همچنین ترکیبات آنتی‌اکسیدانی موجود در قهوه می‌توانند از اکسیداسیون کلسترول و تشکیل پلاک در عروق جلوگیری کنند. البته این تأثیرات مثبت در صورتی مشاهده می‌شود که قهوه بدون افزودنی‌های ناسالم مصرف شود.
تأثیر قهوه در پیشگیری از دیابت نوع 2
مطالعات دانشگاه هاروارد روی 130 هزار نفر نشان داده مصرف منظم قهوه می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را 20 تا 50 درصد کاهش دهد. قهوه با افزایش حساسیت پانکراس نسبت به گلوکز و بهبود مقاومت در برابر انتقال قند به خون، نقش مهمی در کنترل قند خون ایفا می‌کند. یافته‌های علمی نشان می‌دهد هم قهوه کافئین‌دار و هم قهوه بدون کافئین در پیشگیری از دیابت مؤثر هستند.
این موضوع نشان می‌دهد تأثیر محافظتی قهوه فقط به کافئین آن مربوط نیست، بلکه سایر ترکیبات موجود در قهوه نیز در این زمینه نقش دارند.
محافظت از مغز در برابر آلزایمر و پارکینسون
تحقیقات روی 200 نفر در استرالیا به مدت ده سال نشان داده افراد مصرف‌کننده قهوه کمترین خطر ابتلا به اختلالات شناختی را دارند. دانشمندان دریافته‌اند ماده‌ای به نام فنیلیندین که در فرآیند برشته کردن قهوه تولید می‌شود، از تجمع پروتئین‌های مرتبط با آلزایمر و پارکینسون جلوگیری می‌کند.
ترکیب دیگری در قهوه به نام EHT (Eicosanoyl-5-hydroxytryptamide) همراه با کافئین می‌تواند از پیشرفت بیماری پارکینسون جلوگیری کند. آزمایش‌های انجام شده روی موش‌ها نشان داده موش‌هایی که هر دو ترکیب را دریافت کرده‌اند، کمترین احتمال ابتلا به پارکینسون را داشته‌اند.
قهوه و سلامت کبد
تحلیل اطلاعات 9 پژوهش مختلف نشان می‌دهد قهوه تأثیر چشمگیری در پیشگیری از بیماری‌های کبدی دارد. نوشیدن یک تا دو فنجان قهوه در روز می‌تواند خطر سیروز کبدی را تا 40 درصد کاهش دهد و این میزان با مصرف سه فنجان به 50 درصد می‌رسد. قهوه مسیرهای انتقال پیام در بدن را مسدود می‌کند و این کار به محافظت از سلول‌های کبدی در برابر آسیب‌های مختلف کمک می‌کند.
محققان دریافته‌اند ترکیبات موجود در قهوه می‌توانند از پیشرفت بیماری کبد چرب غیرالکلی نیز جلوگیری کنند. این بیماری که با چاقی و دیابت نوع 2 ارتباط دارد، می‌تواند به سیروز کبد منجر شود. قهوه با کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو در کبد، از این عضو حیاتی محافظت می‌کند.
نقش قهوه در پیشگیری از نقرس
مطالعه روی 50 هزار مرد به مدت 6 سال نتایج قابل توجهی درباره رابطه قهوه و نقرس نشان داده است. افرادی که روزانه 4 تا 5 فنجان قهوه می‌نوشند، 40 درصد کمتر به نقرس مبتلا می‌شوند. این میزان با مصرف 6 فنجان یا بیشتر به 50 تا 60 درصد می‌رسد. دلیل این تأثیر محافظتی، توانایی قهوه در کاهش سطح اسید اوریک خون است.
اسید اوریک بالا می‌تواند باعث تشکیل کریستال‌ها در مفاصل و ایجاد درد شدید شود. قهوه با تنظیم متابولیسم پورین‌ها در بدن، از افزایش بیش از حد اسید اوریک جلوگیری می‌کند.
قهوه و پیشگیری از سنگ کلیه
تحقیقات گسترده روی بیش از 500 هزار نفر مبتلا به سنگ کلیه نشان می‌دهد مصرف روزانه یک تا یک و نیم فنجان قهوه می‌تواند خطر تشکیل سنگ کلیه را تا 40 درصد کاهش دهد. این یافته برای انواع مختلف سنگ‌های کلیوی، به خصوص سنگ‌های کلسیمی که شایع‌ترین نوع هستند، صادق است.
پژوهشگران معتقدند قهوه با افزایش حجم ادرار و تغییر در ترکیب املاح آن، از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کند. همچنین خواص آنتی‌اکسیدانی قهوه می‌تواند در کاهش التهاب و آسیب به بافت کلیه مؤثر باشد. این نتایج نشان می‌دهد که قهوه در پیشگیری از بیماری‌ها، به‌ویژه بیماری‌های کلیوی، می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند.
البته باید توجه داشت که قهوه حاوی اگزالات است و افراد مستعد به سنگ کلیه باید با پزشک خود مشورت کنند.
تأثیر قهوه در کاهش خطر سرطان‌ها
مطالعات انجام شده در دانشگاه هاروارد نشان می‌دهد مصرف قهوه می‌تواند خطر برخی سرطان‌ها را کاهش دهد. نوشیدن یک تا دو فنجان قهوه در روز، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را 26 درصد کاهش می‌دهد و این میزان با مصرف سه فنجان یا بیشتر به 50 درصد می‌رسد. همچنین پژوهش‌ها نشان داده‌اند قهوه می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان کبد را نیز کاهش دهد.
دلیل این تأثیر محافظتی قهوه، وجود ترکیبات آنتی‌اکسیدانی قوی در آن است که با سلول‌های سرطانی مبارزه می‌کنند. این ترکیبات از آسیب DNA جلوگیری کرده و رشد تومورها را کند می‌کنند. البته باید توجه داشت که قهوه جایگزین درمان‌های پزشکی نیست و تنها می‌تواند به عنوان بخشی از یک سبک زندگی سالم، قهوه در پیشگیری از بیماری‌های سرطانی کمک کننده باشد.
نقش قهوه در کاهش خطر افسردگی
تحقیقات دانشگاه هاروارد ثابت کرده مصرف 2 تا 4 فنجان قهوه در روز می‌تواند خطر افسردگی را کاهش دهد. پژوهشگران دریافته‌اند قهوه با تأثیر بر سطح نوروترنسمیترهای مغز مانند دوپامین و سروتونین، نقش مهمی در تنظیم خلق و خو دارد. همچنین ترکیبات آنتی‌اکسیدانی موجود در قهوه می‌توانند از التهاب مغزی که با افسردگی مرتبط است، جلوگیری کنند.
مطالعات نشان می‌دهد این تأثیر مثبت قهوه بر خلق و خو، مستقل از اثر تحریک‌کنندگی کافئین است. حتی قهوه بدون کافئین نیز می‌تواند به بهبود عملکرد مغز و پیشگیری از افسردگی کمک کند. البته باید توجه داشت که گسترش مصرف قهوه بیش از حد می‌تواند باعث اضطراب و مشکلات خواب شود.
جمع‌بندی یافته‌های علمی
شواهد علمی نشان می‌دهند قهوه یک نوشیدنی سرشار از ترکیبات فعال زیستی است که می‌تواند قهوه در پیشگیری از بیماری‌ها نقش داشته باشد. از کاهش خطر بیماری‌های قلبی و دیابت گرفته تا محافظت در برابر سرطان و اختلالات مغزی، قهوه تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت انسان دارد.
منابع علمی معتبر تأکید می‌کنند که مصرف متعادل قهوه (3 تا 4 فنجان در روز) برای اکثر افراد سالم می‌تواند مفید باشد. البته این نکته مهم است که تأثیرات قهوه در افراد مختلف متفاوت است و برخی گروه‌های خاص مانند افراد مبتلا به فشار خون بالا یا مشکلات خواب باید در مصرف آن احتیاط کنند.