سنت‌ها و آیین‌های قهوه در سراسر جهان
قهوه یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها در سراسر جهان است که نه تنها به خاطر طعم و عطر منحصر به فردش، بلکه به دلیل نقش مهمی که در فرهنگ‌ها و سنت‌های مختلف ایفا می‌کند، جایگاه ویژه‌ای دارد.
قهوه یک نوشیدنی جهانی است که مردم را گرد هم می‌آورد و بهانه‌ای برای معاشرت، گفتگو و لذت بردن از زمان حال است. در این مقاله، با هم نگاهی خواهیم داشت به برخی از جالب‌ترین سنت های قهوه در گوشه و کنار دنیا، از خاورمیانه و آسیا گرفته تا اروپا و آمریکا.
سنت های قهوه در خاورمیانه
قهوه بخش جدایی ناپذیری از فرهنگ و میهمان‌نوازی در کشورهای خاورمیانه است. مشهورترین سنت های قهوه در این منطقه، قهوه عربی یا همان «قهوه ترک» است.
برای تهیه قهوه عربی، دانه‌های قهوه را به همراه هل می‌کوبند و پودر می‌کنند، سپس در یک قهوه‌جوش مسی کوچک به نام «دلة» یا «جزوه» می‌جوشانند.
قهوه را بدون صاف کردن و به همراه ته‌مانده پودر قهوه سرو می‌کنند و عموما بسیار تلخ و غلیظ است. نوشیدن قهوه عربی بخشی از آداب مهمان‌نوازی است و نشانه احترام میزبان به میهمان محسوب می‌شود. یکی دیگر از سنت‌های جالب مرتبط با قهوه در خاورمیانه، به ویژه در ترکیه و برخی کشورهای عربی، فال قهوه است.
بعد از نوشیدن فنجان قهوه، ته‌مانده آن را وارونه روی نعلبکی می‌گذارند و از روی شکل‌هایی که پودر قهوه روی فنجان و نعلبکی ایجاد می‌کند، آینده فرد را پیش‌بینی می‌کنند. فال قهوه نوعی سرگرمی دوستانه و بهانه‌ای برای دورهمی است.
آیین‌های قهوه در آسیا
هر چند چای نوشیدنی سنتی و محبوب در اکثر نقاط آسیاست، اما قهوه نیز جایگاه ویژه‌ای یافته است. یکی از معروف‌ترین آیین‌های چای در آسیا، مراسم چای ماچا در ژاپن است.
ماچا نوعی چای سبز پودر شده است که در یک مراسم آیینی با وسایل خاص تهیه و سرو می‌شود.این مراسم ریشه در آیین ذن دارد و هدف آن کسب آرامش، تمرکز حواس و زندگی در لحظه است.
یکی از منحصر بفردترین انواع قهوه در آسیا، قهوه سیاه ویتنامی یا «کافی سوآ دا» است. این قهوه را با یک فیلتر فلزی کوچک به نام «فین» درست می‌کنند. قهوه به آرامی از فیلتر چکه می‌کند و روی شیر غلیظ شده ریخته می‌شود و به همراه یخ سرو می‌شود.
ترکیب طعم تلخ و گس قهوه با شیرینی و غلظت شیر، عطر و طعمی استثنایی به این نوشیدنی می‌دهد. در مالزی و سنگاپور هم نوشیدنی محبوبی به نام «قهوه کُپی» وجود دارد که گونه‌ای از قهوه فوری است. دانه‌های قهوه را در کره یا روغن نارگیل برشته می‌کنند که باعث ایجاد طعمی بسیار منحصر بفرد می‌شود.
سنت های قهوه در اروپا
سنت نوشیدن قهوه در کافه‌های دنج خیابانی، بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه است. بسیاری از فیلسوفان، هنرمندان و اندیشمندان مشهور فرانسوی ساعت‌ها در کافه‌ها به بحث و تبادل افکار می‌پرداختند. قهوه در فرانسه اغلب به صورت اسپرسو غلیظ یا کافه او له (با شیر) سرو می‌شود.
ایتالیا نیز به فرهنگ پررنگ قهوه‌اش مشهور است و بسیاری از انواع معروف قهوه امروزی مانند اسپرسو، کاپوچینو و لاته نیز ریشه در این کشور دارند. ایتالیایی‌ها در فاصله بین وعده‌های غذایی، برای دورهمی و معاشرت دور میزهای کوچک کافه‌ها جمع می‌شوند و از فنجانی اسپرسو غلیظ لذت می‌برند.
در یونان هم نوشیدن «فراپه» که نوعی قهوه فوری سرد است، بسیار رایج است. فراپه را با ترکیب قهوه فوری، آب، شکر و یخ درست می‌کنند و عموما همراه با نی نوشیده می‌شود. نوشیدن فراپه در یونان نماد فرهنگ آرام و لذت بردن از زندگی است.
سنت های قهوه در آمریکا
با ظهور فرهنگ «کافی شاپ» در آمریکا، سنت های قهوه در این کشور متحول شدند. کافی‌شاپ‌ها محیطی دنج و راحت برای معاشرت، کار یا استراحت ارائه می‌کنند. انواع قهوه در کافی شاپ ها سرو می‌شود. در کافی شاپ‌های آمریکایی اغلب قهوه را در فنجان‌های بزرگ، «تو-گو» و همراه با شیر و طعم‌دهنده‌های مختلف مانند کارامل، وانیل و دارچین سرو می‌کنند.
قهوه همراه صبحانه برای بسیاری از آمریکایی‌ها یک عادت روزانه است. یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های قهوه که از آمریکا به سایر نقاط دنیا راه یافت، «فراپوچینو» است. فراپوچینو را با ترکیب اسپرسو، شیر، یخ و سایر طعم‌دهنده‌ها درست می‌کنند و در روزهای گرم و به عنوان یک میان‌وعده منجمد محبوب است.
سنت های قهوه در ایران
قهوه ترک و فرهنگ قهوه خانه بخشی مهمی از میراث فرهنگی ایران هستند. قهوه خانه‌ها در ایران محل تجمع مردان برای وقت گذرانی، بازی‌های فکری مانند شطرنج و گوش دادن به قصه‌های نقالان بوده‌اند. امروزه قهوه خانه‌های سنتی کمتر شده‌اند اما همچنان می‌توان در بازارها و مراکز قدیمی شهرها آنها را یافت.
نوشیدن قهوه ترک غلیظ و تلخ و تعارف کردن آن به دیگران، نمادی از مهمان‌نوازی ایرانی است. کافه‌های مدرن نیز در شهرهای بزرگ ایران رواج یافته‌اند. امروزه شرکت‌های مطرح تولید قهوه مانند شرکت پرتو پدیده در ایران فعالیت دارند و با تکیه بر دانش روز دنیا و رعایت استانداردهای بین‌المللی، انواع قهوه ایرانی و خارجی باکیفیت را به بازار عرضه می‌کنند.
نتیجه گیری
قهوه نوشیدنی جهانی است که علاوه بر کافئین، انرژی اجتماعی و فرهنگی نیز در بطن خود دارد. آیین‌ها و سنت های قهوه در گوشه گوشه جهان به رغم تفاوت‌هایشان، مردم را به هم پیوند می‌دهند. صرف نظر از اینکه فنجان به دست در یک کافه پاریسی نشسته‌اید، در استانبول فال قهوه می‌بینید یا در توکیو مراسم چای ماچا را از نزدیک تجربه می‌کنید، در هر حال سهمی در یک میراث مشترک جهانی دارید.
فرهنگ قهوه بستری برای گفتگو، خودشناسی، معاشرت و لذت بردن از لحظه حال فراهم می‌کند. این میراث ارزشمند را باید پاس داشت و از نسلی به نسل دیگر منتقل کرد. هر فنجان قهوه، روایتگر داستان‌ها و خاطراتی است که ما را به هم و به گذشته وصل می‌کند. پس بیایید فنجان‌ها را به احترام فرهنگ قهوه خوری غنی بالا ببریم و از هر جرعه آن بیشترین لذت را ببریم.